Tetrabutylammonium ýody(TBAI) organiki himiýa pudagynda möhüm ünsi çeken himiki birleşme.Adatça fazany geçirmek katalizatory hökmünde ulanylýan duz.TBAI-iň üýtgeşik aýratynlyklary ony himiki reaksiýalaryň köp görnüşi üçin ideal saýlamaga öwürýär, ýöne bu reaksiýalaryň aňyrsynda haýsy mehanizm bar?
TBAI üýtgemeýän fazalaryň arasynda ionlary geçirmek ukyby bilen tanalýar.Bu, başgaça täsir edip bilmeýän birleşmeleriň arasynda reaksiýalaryň ýüze çykmagyna mümkinçilik döredip biljekdigini aňladýar.TBAI, ýod ýaly halidler bilen baglanyşykly reaksiýalarda aýratyn peýdalydyr, sebäbi ion häsiýetlerini saklamak bilen organiki erginlerde erginligini ýokarlandyryp biler.
TBAI-iň iň köp ulanylýan programmalarynyň biri organiki birleşmeleriň sintezidir.TBAI iki fazaly reaksiýa ulgamyna goşulanda, katalizatoryň ulanylmagy bolmazdan mümkin bolmadyk reaksiýalaryň ýüze çykmagyna mümkinçilik döredip, fazalaryň arasynda anionlaryň geçirilmegine kömek edip biler.Mysal üçin, TBAI katalizatoryň gatnaşmagynda ketonlaryň natriý sianid bilen reaksiýasy bilen doýmadyk nitrilleriň sintezinde ulanyldy.
TBAI-katalizlenen reaksiýalaryň mehanizmi, iki fazanyň arasynda katalizatoryň geçirilmegine baglydyr.TBAI-iň organiki erginlerde çözülişi, katalizator hökmünde täsir etmeginiň açarydyr, sebäbi katalizator organiki fazada galyp, reaksiýa gatnaşmaga mümkinçilik berýär.Reaksiýa mehanizmini aşakdaky ýaly jemläp bolar:
1. dargamakTBAIsuw fazasynda
2. TBAI-iň organiki faza geçirilmegi
3. TBAI-nyň organiki substrat bilen aralyk emele getirmegi
4. Aralygyň suw fazasyna geçirilmegi
5. Islenýän önümi öndürmek üçin aralygyň suwly reaktiw bilen reaksiýasy
TBAI-iň katalizator hökmünde täsir etmegi, ion häsiýetini saklamak bilen bir hatarda ionlary iki faza geçirmek boýunça özboluşly ukyby bilen baglanyşyklydyr.Bu, TBAI molekulasynyň alkil toparlarynyň ýokary lipofilligi bilen, kationiki joşgunyň töwereginde gidrofob galkany üpjün edýär.TBAI-iň bu aýratynlygy, geçirilen ionlara durnuklylygy üpjün edýär we reaksiýalary netijeli dowam etdirmäge mümkinçilik berýär.
Sintez goýmalaryndan başga-da, TBAI başga-da dürli himiki reaksiýalarda ulanyldy.Mysal üçin, amidleri, amidini we karbamid önümlerini taýýarlamakda ulanyldy.TBAI uglerod-uglerod baglanyşyklarynyň emele gelmegini ýa-da galogenler ýaly funksional toparlaryň aýrylmagyny öz içine alýan reaksiýalarda hem ulanyldy.
Sözümiň ahyryndaTBAI- katalizlenen reaksiýalar, TBAI molekulasynyň üýtgeşik aýratynlyklary bilen üpjün edilýän üýtgemeýän fazalaryň arasynda ionlaryň geçirilmegine esaslanýar.Başgaça inert boljak birleşmeleriň arasyndaky reaksiýany öňe sürmek bilen, TBAI sintetik himikler üçin dürli ugurlar boýunça gymmatly gural boldy.Onuň täsirliligi we köp taraplylygy, himiki gurallar toplumyny giňeltmek isleýänler üçin katalizator bolýar.
Iş wagty: 10-2023-nji maý